TMK.m.182/II’ye göre velayetin kullanılması kendisine bırakılmayan eş tarafından, ortak çocuğun veya birlikte evlat edinilen çocuğun yetiştirilmesi, barınma, beslenme, sağlık, bakım ve eğitim giderlerinin karşılanabilmesi için eşin sosyal ve ekonomik gücü oranında, velayetin kullanılması kendisine verilen eşe ödenen nafakadır. Hemen belirtmek gerekir ki çocuklara boşanma kararının kesinleşme tarihine kadar verilen nafaka tedbir, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra çocuk için verilen nafakanın adı iştirak nafakasıdır.
İştirak nafakası için açılan davanın davacısı ve davalısı kimdir?
· TMK 329. maddesi uyarınca; çocuk adına istenecek nafaka davası, çocuğa eylemli olarak bakan ana ya da baba, ayırt etme gücü bulunmayan küçük için atanan kayyım veya vasi veya evlat edinenler tarafından açılabileceği gibi ayırt etme gücüne sahip çocuk da nafaka davası açabilir. Evlilik dışı doğan çocuklarda da çocuğa eylemli olarak bakan anne veya baba da dava açabilir.
· Bu davaların davacısı iştirak nafakasını çocuğu temsilen isteyebilir. Velayet anne ve babadan alınmış ve çocuğun giderleri devlet tarafından yapılmış ise koşulları oluştuğunda devlet de anne ve babaya karşı iştirak nafakası açabilir.
· İştirak nafakasının davalıları ise; velayetin kullanılması kendisine verilmeyen eş, çocuğa eylemli olarak bakmayan çocuğun anası ya da babası, ayırtım gücüne sahip olmayan küçüğe atanan vasi veya kayyım tarafından açılan davalarda küçüğün anne ve babasıdır. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük tarafından açılan davalarda yine çocuğun anne babası ya da eşlerden biridir. Birlikte evlat edinenlerin çocuğa bakım görevini yerine getirememeleri halinde asıl ana babadır. İflas eden nafaka yükümlüsü yerine iflas idaresi davalı olarak gösterilecektir.
İştirak nafakasının belirlenmesi nasıl olur?
· İştirak nafakası belirlenirken yargıç tarafından nafaka yükümlüsünün sosyal ve ekonomik durumunu, çocuğun gereksinimlerini ve velayet kendisine bırakılan tarafın da ekonomik bakımdan çocuğa yapabileceği katkıyı göz önünde tutmalıdır. Nafakaya karar verilirken takdir yetkisini kullanan hâkim TMK m.4’de anılan hakseverlik (hakkaniyet) ilkesini göz önünde bulundurmak zorundadır.
İştirak nafakasının birden çok çocuk için istenmesi halinde ne olur?
· Birden çok çocuk için iştirak nafakası istenmişse dava dilekçesinde her çocuk için ne kadar nafaka istendiğinin belirtilmesi gerekir. Eğer birden çok çocuk için toplam bir miktar gösterilmiş ise hâkim nafaka alacaklısına her çocuk için ne kadar iştirak nafakası istediğini açıklatmalıdır.
İştirak nafakasına hangi çeşit para türünden hükmedilir?
· Nafakaya; Türk Borçlar Yasasının 99. maddesi uyarınca ülke paramız olan Türk Lirası olarak hükmedilir. Ancak taraflar anlaşırlarsa ya da anlaşmalı boşanmalarda nafakaya yabancı ülke parası ile de belirlenebilir.
İştirak nafakası ne zaman sona erer?
- İştirak nafakası çocuğun 18 yaşını doldurup ergin olması halinde kendiliğinden kalktığı gibi, evlenmekle ya da yargı kararı ile ergin hale getirilmesi halinde de kendiliğinden kalkar.
- Ayrıca nafaka alacaklısının ve ya borçlusunun ölümü ile de iştirak nafakası sona erer.
- Çocuk 18 yaşına geldiğinde nafakanın kalkmasından sonra eğitimi devam ediyorsa, anne ve babanın bakım yükümlülükleri de devam eder. Bu durumda çocuk anne veya babaya veya her ikisine karşı dava açabilir.
- İştirak nafakası çocuklar ergin oluncaya kadar devam eder. Bu kural mutlak değildir. Çocuk, edindiği meslek ve sanatı ile kendisini geçindirebiliyorsa böyle bir durum söz konusu olduğunda, iştirak nafakası yükümlüsünün istemi üzerine çocuk erginliğe ermeden kesilebilir.
- Çocuk erginliğe ulaştığı takdirde iştirak nafakası ayrıca bir yargı kararı olmaksızın kendiliğinden kalkar.
- Çocuğun ölümü halinde de ölüm tarihinden itibaren iştirak nafakası sona erer.
- Çocuğun evlatlık verilmesi halinde evlatlık veren anne ve babanın nafaka yükümlülüğü tam olarak sona ermez, ikinci plana düşer. Yani bu durumda evlat edinenler çocuğa bakım görevini yerine getiremiyorlarsa ve koşulları varsa asıl anne babanın çocuğa bakma görevi doğar. Ana ya da babanın velayetten uzaklaştırılmaları ise nafaka yükümlüsü olmalarına engel değildir.
İştirak nafakasının belirlenmesinde görevli ve yetkili mahkeme neresidir?
· Gerek iştirak nafakası ve gerekse bu nafakanın artırım, azaltım, son verilmesi davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleridir.
· Türk Medeni Kanununun m.177 uyarınca “boşanmadan sonra açılacak nafaka davalarında nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
· Evlilik dışı ilişkiden doğan çocuklar için: “Kişisel ilişki kurulmasıyla ilgili bütün düzenlemelerde çocuğun oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir” diyen TMK m.326’nın uygulanması gerekir.
AVUKAT NAZİME KALAN
